Рэквіем па дэмакратыі: Еўрапейскі cаюз і Венгрыя Орбана
8 красавіка прэм’ер-міністр Венгрыі Віктар Орбан забяспечыў сабе трэці мандат запар на гэтай пасадзе. Выбарчая кампаніі прайшла пад знакам ультра-нацыяналістычнай, кансерватыўнай і анты-іміграцыйнай рыторыкі Орбана, а апазіцыя, што мела намер адабраць уладу ў прэм’ер-міністра, тым не менш, апынулася бездапаможнай у такой сітуацыі.
Орбан быў пераабраны з дапамогай вялікіх абмежаванняў у медыя-прасторы і вельмі несправядлівай выбарчай сістэмы. Нягледзячы на атрыманне толькі прыкладна 48% галасоў выбаршчыкаў, партыя Орбана будзе кантраляваць 67% месцаў у парламенце, дзякуючы своеасаблівай выбарчай сістэме Венгрыі, найбольш дыспрапарцыйнай у Еўропе. Супраць Орбана ў партыйным спісе прагаласавала на больш за 100 000 венграў, чым за ягоную партыю “Фідэс”. Нягледзячы на гэта, ён цяпер мае кваліфікаваную большасць у парламенце, што дазваляе яму мяняць канстытуцыю без супрацоўніцтва з апазіцыяй.
Мала хто верыць, што выбарчая кампанія была справядлівай. Місія па назіранні за выбарамі ад Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе прыйшла да высновы, што: “шырокае ўзаеманакладанне рэсурсаў дзяржавы і кіроўнай партыі … рыторыка запужвання і ксенафобіі, прадузятасць СМІ і непразрыстае фінансаванне кампаніі абмежавалі прастору для сапраўднай палітычнай дыскусіі”.
Такія вынікі паказваюць, наколькі магутную і трывалую палітычную машыну пабудаваў Орбан ад моманту свайго з’яўлення ў вугорскай палітыцы. Ён ігнаруе стрымкі і процівагі ўладзе, папрызначыў лаяльных асобаў у кожную буйную дзяржаўную ўстанову і скарыстаў сваіх сяброў, каб скупіць апазіцыйныя СМІ.
Але сапраўдным апірышчам ягонага рэжыму з’яўляюцца грошы.
У вугорскай эканоміцы, якая пачала нагадваць эканоміку Расіі, на рынку дамінуюць алігархі, дружалюбныя да прэм’ер-міністру; Орбан жа аднаасобна выбірае пераможцаў і тых, хто прайграе.
Прыхільнікам партыі Фідэс раздаюцца дзяржаўныя кантракты, рэкламныя грошы і субсідыі. Сябры Орбана зарабляюць вялікія грошы, у тым ліку ягоны сябар дзяцінства Лёрынц Месарош, калісьці проста мантажнік трубаў, які нечакана стаў адным з самых багатых людзей у Венгрыі пасля атрымання шэрагу дзяржкантрактаў. З іншага боку, апаненты становяцца аб’ектамі спецыяльнага падатку, штрафаў і новых удушлівых правілаў.
Орбан ужо заявіў аб намеры ўмацаваць сваю аўтарытарную палітычную сістэму цягам чацвёртага тэрміну, уводзячы “маральныя, палітычныя і прававыя змены” супраць апазіцыі. Ён будзе надалей прадпрымаць крокі, каб дэмантаваць рэшткі сістэмы стрымак і проціваг, душыць грамадзянскую супольнасць і забяспечваць далейшае ўзбагачэнне ягонай сям’і і блізкіх колаў алігархаў. Актывісты грамадзянскай супольнасці ўжо шукаюць спосабы бараніць сябе і свае сем’і.
Палітыкі ў Брусэлі і Вашынгтоне, якія думаюць як стрымаць Орбана ад далейшага паступовага знішчэння дэмакратыі ў Венгрыі, павінны шукаць магчымасці, як ізаляваць прэм’ер-міністра і аслабіць ягоны захоп дзяржаўных інстытуцыяў краіны.
Гэта трэба пачынаць з прыцэлу на алігархаў і спонсараў Орбана. Брусэль павінен выкарыстоўваць маючыя адбыцца перамовы аб размеркаванні дапамогі дзяржавам-чальцам з боку Еўрапейскага саюзу на перыяд пасля 2020, каб падштурхнуць Орбана выправіць свае паводзіны.
Дапамога ЕС складае да 6% ад ВУП Венгрыі, але з яе пераважна карыстае вузкае кола алігархаў.
Антыкарупцыйная група выявіла, што ў 2009-2015 62% з фінансаваных ЕС праектаў у Венгрыі былі заключаныя без правядзення публічных кансультацыяў, гэта значыць, без конкурсу, і часта з прадпрымальнікамі, звязанымі з Орбанам. Агенцтва ЕС па барацьбе з карупцыяй, Olaf, варта падвоіць намаганні па расследаванні нямэтавага выкарыстання сродкаў ЕС і распаўсюдзіць вынікі сваіх высноваў.
Брусель таксама павінен больш актыўна дамагацца задзейнічання Артыкулу 7, механізму санкцыяў унутры ЕС, які, калі ўхвалены ўсімі дзяржавамі-чальцамі, пазбавіў бы Венгрыю права голасу. Пагроза Еўрапейскай камісіі аб задзейнічанні Артыкулу 7 супраць Польшчы змякчыў пазіцыю ейнага ўрада адносна рэформы судовай сістэмы і можа мець падобны эфект у Венгрыі.
ЗША, са свайго боку, павінны актывізаваць расследаванне сувязяў венгерскіх чыноўнікаў з бізнесменамі, на якіх накладзеныя санкцыі, і тэрарыстычнымі сеткамі і ўвесці ў дзеянне індывідуальныя санкцыі супраць памагатых рэжыму Орбана, як яны гэта пачалі рабіць у 2014 годзе. Індывідуальныя санкцыі супраць ключавых дзяржаўных і бізнес-дзеячоў будзе будуць мець свой эфект, даючы зразумець Орбану, што ён не можа беспакарана панаваць і красці.
Цяпер не той час, каб адвярнуцца ад венграў.
Большасць венграў прагаласавалі за спыненне карумпаванага рэжыму Орбана і маюць намер жыць у квітнеючай, дэмакратычнай і свабоднай краіне ЕС. Мы павінны адгукнуцца на іх заклікі і прыняць захады, каб абараніць парэшткі дэмакратыі ў краіне і захаваць надзею на сапраўдныя перамены.
